Tegenwoordig leven we allemaal in systemen die we zelf hebben gecreëerd, van het gezin tot het werk en clubs, opleidingen, vriendenkringen, enzovoort. Dergelijke systemen worden, bewust of onbewust, geregisseerd door een aantal wetten en regels, die vaak ingewikkeld zijn. Er is al veel onderzoek gedaan naar de oorsprong en effecten van deze systemische levenswijze, en al meerdere malen werd aangetoond dat veel organisatorische en zelfs persoonlijke problemen hierdoor veroorzaakt worden.
Systemisch werken is een concept dat door een aantal onderzoekers grondig werd uitgepluisd, zoals Bert Hellinger en Virginia Satir. Hellinger kwam er bijvoorbeeld achter dat elk systeem zijn eigen kenmerken heeft, en hij stelde een methode op om hiermee te kunnen werken. Ook was het volgens hem belangrijk de oorzaken duidelijk te maken. Zijn aanpak betrok vooral families en de manier waarop deze functioneerden (zogenaamde familie opstellingen), maar later paste hij de theorie ook toe op organisaties.
Het systeem staat centraal
We worden allemaal opgevoed in systemen, waarin we een vaste plaats of rol krijgen. De dynamiek die erbij komt kijken maakt het mogelijk om onbewust te werken, en liefde en respect te tonen aan andere leden van het systeem. Als men echter in een systeem verwikkeld en verstrikt raakt, dan heeft deze een beperkende werking. En die beperking kan enkel veranderd worden als hij zichtbaar en duidelijk is.
De plaats die men inneemt in een systeem is essentieel, maar niet altijd correct. Bepaalde leden kunnen bijvoorbeeld een rol spelen in de maatschappij die niet bij hen past, waardoor onbewuste, remmende patronen gaan ontstaan in het gedrag. Deze kunnen enkel opgelost worden als die persoon de juiste plaats en rol inneemt.
Vaak vinden onbewuste gedragspatronen en overtuigingen hun oorsprong in een systeem waarin men leeft, en dan vooral het gezin. Er bestaan beperkende, verzwakkende patronen, die we vaak uit trouwheid hebben meegenomen, en die men in het latere leven vaak weer tegenkomt binnen andere systemen, zoals een relatie of werk. Het zichtbaar maken van deze patronen kan met behulp van familieopstellingen.
Drie basisprincipes van systemisch leven
Hellinger ontdekte dat systemisch leven steunt op drie basisprincipes:
- Binding. We hebben allemaal recht op een plaats binnen het systeem.
- Volgorde. Alle rollen staan op een bepaalde manier tegenover elkaar.
- Geven en nemen. Deze moeten in balans zijn.
De binding is eigenlijk de band met ouders, grootouders en alle vroeger generaties. Als omstandigheden een van de drie principes verstoren binnen familie of werk, dan ontstaan er zogenaamde dynamieken. Hiermee wordt een nieuw evenwicht bereikt binnen het systeem. Enkele voorbeelden van dynamieken:
- Iets voor iemand anders doen binnen het systeem
- Je plaats afstaan aan iemand
- Je identificeren met een concept of ideaal
Deze dynamieken creëren op hun beurt symptomen, die ons in het dagelijkse leven confronteren:
- Angst
- Het niet halen van doelen
- Onzekerheid
Dergelijke confrontaties kunnen enkel verduidelijkt en opgelost worden door de juiste aanpak, met inzicht en kennis van systemisch leven – een concept dat het leven van iedereen meer beïnvloedt dan we denken.
